Kamuya personel alımlarında uygulanan 35 yaş sınırı kamuda çalışmak isteyenleri mağdur ederek kariyerlerinin önüne büyük bir engel koyuyor. Farklı alanlarda bu kısıt kalkmış olsa da bazı alanlar için bu şartın halen devam ediyor olması istihdam noktasında çeşitli sorunlara sebep oluyor. Devlet memurluğuna kadrolu ve/veya sözleşmeli olarak girmek isteyecek adaylar, akademik çevreler ve hukuk çevreleri 35 yaş sınırının kaldırılmasını talep ediyor.
35 yaş sınırı nedir?
Devlet memuru olmak için yaş sınırı olmadan KPSS sınavına girmek yeterli değil. Memur olmak için koyulmuş olan şartlara uygunluk da aranıyor. Bu şartlardan biri de yaş… Devlet memurluğu için birçok alımda otuz beş veya kırk yaşını doldurmamış olmak gerekiyor. Tabi bu durum kurumdan kuruma göre farklılık gösterebiliyor hatta bazı kurumlar memur alımında yaş sınırı aramıyor. KPSS A grubu için yasa gereğince belirlenmiş olan üst yaş sınırı 35, alt yaş sınırı ise 18 olarak karşımıza çıkıyor. Devletin bu sınırı getirmesindeki esas sebebin, yaş ilerledikçe fiziki gücün azalması olduğu belirtiliyor.
Sınavlara girmek için herhangi bir yaş sınırı yok
Devlet memurluğu kapsamına çoğu meslek grubu üzerinden yaş sınırı olmadan KPSS’ye giriş yaparak devlet memuru olma imkânı elde edilebiliyor. Sınavlara girerken herhangi bir yaş sınırlaması yok, bütün adayların şartları tamamen eşit ancak aldıkları puanlarla tercih yaparken önlerine 35 yaş engeli çıkıyor.
Özellikle askeriye, polis ya da bu gibi farklı meslek grupları doğrultusunda 35 ya da 40 gibi yaş sınırları bulunuyor. Bu durum yapılacak olan mesleğe bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyor.
Kamuda A grubu kadro nedir?
35 yaş sınırından en çok kamuda A grubu kadro etkileniyor. A grubu kadro; kamu kurum /*ve kuruluşlarındaki müfettiş, uzman, denetmen, kontrolör yardımcılığı gibi mesleklerden oluşuyor. Devlet gelir uzman yardımcılığı, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü, vergi müfettiş yardımcılığı, PTT Müfettiş Yardımcılığını da sayabiliriz.
KPSS A grubu sınavına girecek olan adayların İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Hukuk Fakültesi, İstatistik, Matematik ve Aktüerya gibi bölümlerden mezun olması gerekiyor.
En çok iktisadi ve idari bilimler fakültesi mezunları etkileniyor
Kamuda 35 yaş şartından en fazla iktisadi ve idari bilimler fakültesi mezunları etkileniyor. Çünkü bu bölümden mezunların yapabileceği mesleklerde ve A grubu kadrolarda istinasız 35 yaş şartı ve kadro yetersizliği var. İktisadi ve idari bilimler fakültesinin yanı sıra son zamanlarda ziraat mühendisleri, arkeoloji ve sanat tarihi, kütüphanecilik mezunları ile mimarlık ve mühendislik fakülteleri de yaş sınırından etkilenenlere eklenmiş durumda.
Birçok ülkede çalışanlar yaş ayrımcılığı yasalarıyla korunuyor
Kamuda ve özel sektörde karşımıza çıkan yaş sınırlamasına karşın dünyanın birçok ülkesinde çalışanlar “yaş ayrımcılığı” yasalarıyla korunuyor. ABD, Avustralya, İrlanda, Birleşik Krallık’ta çalışanları yaş ayrımcılığına karşı koruyan yasalar bulunuyor.
Örneğin; Avustralya “Yaş Ayrımcılığı Yasası” ile yaş temelinde hem genç hem de yaşlı çalışanlar için istihdamda ayrımcılığı yasaklıyor. İşe alım ve seçim süreçlerinde; eğitim, transfer ve terfi fırsatları ile ilgili kararlar alınırken yaş ayrımcılığına karşı çıkıyor. Yaşları nedeniyle diğer çalışanlara uymadıkları için bazı kişileri istihdam etmemeyi uygun bulmuyor.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu da devlete iş için müracaatlarda konulan yaş sınırını vatandaşlar arasında “doğrudan ayrımcılık” olarak görüyor.
20.4.2016 tarih ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun “Eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı” kenar başlıklı 3’üncü maddesine göre şu ifadeler yer alıyor;
“(1) Herkes, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada eşittir.
(2) Bu Kanun kapsamında cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş temellerine dayalı ayrımcılık yasaktır.
Anayasa ne diyor?
Yaşa dayalı sınırın kaldırılmasını talep eden çevrelerin dayandıkları madde, Anayasa’nın eşitlikle ilgili 10. Maddesi oluyor. Bu maddeye göre ‘Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir’ ifadesi yer alıyor. Anayasada dayanak olarak gösterilen bir diğer önemli madde de 48. madde. Anayasa’nın ‘Çalışma ve sözleşme hürriyeti’ başlıklı 48’inci maddede ise şu ifadeler yer alıyor; ‘Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir.’
Üst yaş sınırlaması istihdamın önünde engel oluşturuyor
Ülkemizde emeklilik yaşı kademeli olarak artarken 35-40 yaşlarında olan birinin 25-30 yıl aktif çalışma hayatı varken kamuda 35 üst yaş sınırının kalkmasının gündeme gelmesi, 35 yaş şartının daha üst yaş seviyelerine çekilmesi gerekiyor. Kamu kesimi 35-40’lı yaşlarında olan birinin iş ilanlarına başvurmasını engellerse özel sektör neden işe alsın bu yaşlardaki kişileri?
Geleceklerini kamu kurumlarında çalışarak idame ettirmek isteyenler ile hali hazırda memur olarak kariyerlerini devam ettirenler kamuda 35 yaş sınırının kalkmasını ve bu konuda yetkililer tarafından mağduriyetlerinin giderilmesini istiyorlar. Gelin hep birlikte bu sese kulak verelim. Seslerinin duyulmasını sağlayalım.
Independent Türkçe’den köşe yazısı olarak okumak için: https://www.indyturk.com/node/669206/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/kamuda-istihdam%C4%B1n-%C3%B6n%C3%BCndeki-engel-35-ya%C5%9F-s%C4%B1n%C4%B1r%C4%B1
Podcast olarak dinlemek için: https://open.spotify.com/episode/4A7COuKlZQo1wjF0Z4cAAb?si=y2PP0xnARg-9XeukmJRF5A