Belçika hükümetinin 15 Şubat 2022’de kabul ettiği düzenlemeye göre çalışanlar artık haftada 5 gün yerine 4 gün mesai yapabilecek.
Aynı zamanda Belçika’da 1 Şubat’tan itibaren kamu çalışanlarına mesai saatleri dışında ulaşılmayacak. Belçika’da mesai saatleri dışında çalışanlarla irtibata geçilmesini engelleyen “ulaşılamama hakkı” bir diğer adıyla “bağlantı kesme hakkı” uygulanacak.
Hepsi bu kadarla sınırlı değil. Belçika ayrıca Uber, yemek teslimatı şirketleri Deliveroo ve Just Eat Takeaway gibi platformlardaki çalışanların işle ilgili yaralanmalara karşı sigortalanması ve kimin serbest meslek sahibi olup olmadığının daha net kurallarla belirlenmesi için de çalışıyor.
Dijital dönüşümle başladı
Uzunca bir zamandır tüm dünyada haftada beş gün yerine dört gün çalışmanın potansiyel faydaları hakkında konuşmalar yapılıyor. İşletmeler için üretkenlik kaybı olmadan nasıl uygulanacağı deneniyor. Aslında dört günlük çalışma yeni bir fikir değil. Dijital dönüşümün etkisiyle kimi şirketlerin uygulamaya başladığı dört günlük çalışma, salgının çalışma şeklimizi dönüştürmesiyle hükümetler tarafından daha fazla dikkate alınıyor.
İngiltere, Almanya ve İspanya da dahil olmak üzere çok sayıdaki Avrupalı sendikacı ve sol siyasetçi, ekonomileri salgının etkisinden kurtarmak için haftada dört günlük mesainin benimsenmesi gerektiğini düşünüyor.
Dört günlük çalışma düzenini savunanlar, bu düzende çalışanların kendilerine daha fazla zaman ayırabileceğini söylüyor. Daha az çalışmanın yaşam standartlarına zarar vereceğine inananlar da bulunuyor.
Haftada 4 buçuk gün çalışılacak dünyadaki tek ülke
2022 yılında Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) hükümetinin kararı ile pazartesiden cuma öğlene kadar dört buçuk günlük bir çalışma haftası benimsendi. Bu karar, Birleşik Arap Emirlikleri’ni dört buçuk günlük çalışma haftasını benimseyen dünyadaki ilk ülke yaptı.
İzlanda, 2021’in ortalarında, 2015’ten 2019’a kadar süren dört günlük pilot çalışma haftası programının sonuçlarını yayınladı. Sonuçlar, çalışanların aile faaliyetlerine daha fazla zaman ayırırken daha az stresli veya tükenmiş olduklarını gösterdi.
Finlandiya Başbakanı Sanna Marin, haftada dört gün, altı saatlik mesailerden oluşan bir çalışma sistemine geçmek istediklerini duyurdu.
İspanya da çeşitli denemeler yaptığını açıkladı. Çalışma saatlerindeki azalmayı çok gecikmiş olarak nitelendirdi. İspanya, haftada dört gün çalışma düzenine geçmeye hazırlanan ülkelerden biri…
Birleşik Krallık, Haziran ile Aralık 2022 arasında dört günlük bir çalışma haftası denemesi başlatıyor. (Katılımcı çalışanların hiçbir ücret kaybı görmeyeceği altı aylık bir süre).
İngiltere’de haftada 4 gün çalışma önerisi bazı kesimler tarafından destek buluyor.
İrlanda, İskoçya hükümetleri, şirketlere dört günlük bir haftayı denemeleri için destek sağlamayı taahhüt ediyor.
Yeni Zelenda, Japonya gibi ülkelerde hükümetler ve işletmeler tarafından pilot programlar yürütülüyor.
Rusya Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı, üretkenliği artırmak için yürürlüğe koyulması planlanan ‘haftada dört gün çalışma sistemini’ test etmeyi değerlendiriyor.
Haftalık çalışma saatlerinin Avrupa’ya göre yüksek, izinlerin ise az olduğu Amerika’da ise dört günlük çalışmaya mesaisine pek sıcak bakılmıyor.
Asya ülkeleri de daha mesafeli
Haftada dört gün çalışmaya bazı Asya ülkeleri sıcak bakmıyor. Örneğin Malezya, Çin, sıkıştırılmış 4 günlük bir çalışma haftasına karşı daha az anlayış gösteriyor.
Değişim şart ama zorluklar nerede?
Dört günlük bir çalışma haftası işverenler için çalışanların üretkenliği ve maaşları hakkında şüpheler uyandırıyor. Bazı işverenler bunun ufak da olsa maaş kesintisine neden olması gerektiğini belirtiyor. Dört günlük çalışmayı genç yöneticiler, yaşlı ya da gelenekçi liderlerden daha kolay benimsiyor.
Dört günlük bir programın tüm endüstriler, işletmeler veya bireyler için çalışacağını söylemek zor. Örneğin; hizmet veya lojistik işlerinde daha az çalışarak verimliliği artırmak mümkün olmayacaktır. Çünkü bu işlerde bir günde kaç teslimat konumuna ulaşabileceğine ilişkin fiziksel sınırlar vardır.
Daha az gün çalışmanın pratik ve kültürel engelleri de bulunuyor. Haftada beş gün (veya bazı sektörlerde yedi gün) çalışmak norm olarak kalırsa, çalışma haftası daha kısa olan şirketler, daha uzun hafta çalışan şirketlerde gecikmelere neden olabilir. Çalışanların refahı için bu gecikmeleri kabul etmek için bir zihniyet değişikliği gerekiyor.
Çok büyük şirketler, buna agresif bir şekilde atlamamaları konusunda uyarılacaktır. Çünkü bir şirket ne kadar büyükse, departmanlar, bölümler ve iş gereksinimleri de o kadar çeşitlidir. Karmaşık işgücü yapılarına sahip kuruluşlar için ilgili zorlukları hafife almamak gerekiyor.
Haftada dört gün çalışmak, zaten işverenlerinden, ekiplerinden veya yöneticilerinden kopuk hisseden çalışanların, işlerinden uzaklaşmaları, bağlılıklarının azalması yönünde bir tehdit oluşturacak ve yalnızlığı artıracaktır.
Avantajları neler?
İşverenler için avantajlar da var elbette:
Haftada dört günlük mesai düzeni, çalışanların zihinsel sağlığını iyileştirip üretkenliği artıracağı gibi şirketlerin hastalık iznini azaltabilecek. Özellikle iş ve özel hayatın bulanıklaştığı ve ortalama iş gününün gayri resmi olarak uzadığı “yeni normal”de, iki günlük bir hafta sonu birçok insanın tamamen şarj olması için yeterli değil. Üç günlük bir hafta sonu ile çalışanların kişisel meselelerine ve randevularına ayıracak daha fazla zamanları olacak.
Bu uygulama, işletmelerin en iyi yetenekleri çekmesi ve elinde tutmasına da katkı sağlayacak.
Dört günlük bir hafta herkes için maliyetleri azaltacak. Açık olan, ofisin haftada bir gün fazladan kapatılacağı düşünüldüğünde, işletme maliyetlerinde önemli bir düşüş görecek.
Zorluklara rağmen, dört günlük hafta girişimleri yükselişte görünüyor. “Birisi kaç saat çalışıyor?” sorusu “ne kadar değer yaratıyor?”la yer değiştiriyor. Bu uygulamalarla ne kadar süre çalışıldığı değil ne üretildiği, sonuç daha çok önem kazanıyor. Performans zaman değil, çıktı üzerinden ölçülüyor. Tüm dünyanın haftada dört gün çalışmayı yeniden düşünmesi gerekiyor. Çünkü insanlar çok çalışıyor, yoruluyor ve tükeniyor. Modası geçmiş, verimsiz ve etkisiz iş modelleri sorgulanıyor. Uzun çalışma saatleri yerine verimliliği artırmaya odaklanmak gerekiyor. Bu zaman alacak bir uygulama olsa da imkânsız olmadığı, geleceğin burada olduğu görülüyor.